Grupa 5 państw (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, South Africa RPA) powołała do życia organizację, która miała wzmocnić ich wzajemne relacje handlowe i być impulsem do wzrostu znaczenia gospodarczego w światowej skali. Z początkiem 2024 r. do organizacji wstąpiły Egipt, Etiopia, Iran i Zjednoczone Emiraty Arabskie, zaś Arabia Saudyjska rozważa członkostwo. W grudniu 2023 r. Rosyjska Unia Eksporterów Zbóż (RUGE – Russion Union of Grain Exporters) przedstawiła ideę uruchomienia giełdy zbożowej, która zapewniłaby stabilizację cen zbóż i pozwoliłaby na własną politykę cenową, niezależną od giełd zachodnich (jak amerykańskiej CME Group czy francuskiej MATIF) oraz ograniczenie wpływu globalnych firm kontrolujących rynki zbożowe jak Cargill czy Viterra. Zwraca się jednak uwagę, że powstanie giełdy zbożowej na obszarze krajów BRICS+ byłoby organizacją analogiczną do organizacji OPEC, która w dużym stopniu kontroluje światowy rynek ropy naftowej, decydując o podaży i kształtując jej ceny. Giełda zbożowa zyskała wsparcie nie tylko najwyższych władz Rosji (z prezydentem Putinem), ale i pozostałych członków. Ocenia się, że technicznie mogłaby być gotowa do funkcjonowania w październiku 2024 r. Jak się podkreśla potencjał członków BRICS+ jest znaczący w globalnym rynku zbożowym (42% produkcji i 40% konsumpcji rocznie), choć w odróżnieniu od OPEC większość z nich (z wyjątkiem Brazylii i Rosji) jest importerami zbóż netto. Rosja, której udział w światowym eksporcie zbóż wynosi ok. 25% liczy, że nowa giełda zbożowa podważy wiodącą rolę zachodnioeuropejskich i amerykańskich graczy, jak to miało miejsce w latach 60. XX w. z oligopolem amerykańsko-angielskim na rynku ropy naftowej. Idea powołania giełdy zbożowej BRICS wpisuje się w tendencję zacieśniania współpracy pomiędzy członkami, a szczególnie Rosją z Chinami. W październiku 2023 r. Rosja podpisała z Chinami rekordowy kontrakt na dostawy 70 mln to zbóż, roślin oleistych i strączkowych, w ciągu 12 lat, o wartości 26 mld USD. W związku z tym planuje się rozwój produkcji roślinnej na terenach dotychczas mało zaludnionych i słabo wykorzystywanych gospodarczo jak Syberia, Ural, Daleki Wschód.
Ponadto Rosja wraz ze wzrostem eksportu zbóż i funkcjonowaniem giełdy zbożowej liczy na możliwości poszerzania rozliczeń transakcji w walutach narodowych kosztem dolara amerykańskiego (na obszarze BRICS zwiększyły się one 3-krotnie). Ponadto nowa giełda zbożowa wspomagałaby eksport zbóż z Rosji wobec zachodnich sankcji. UE zapowiedziała nałożenie do 50% podatku na importowane z Rosji i Białorusi zboża. Strona rosyjska twierdzi, że uderzy to bardziej w rynek europejski, szczególnie włoski i hiszpański, a sprzedaż zbóż i innych produktów rolnych na zachodnie rynki nie jest dla niej priorytetem. Eksperci podkreślają, że nie należy spodziewać się, aby giełda zbożowa powstała w najbliższym czasie ze względu na wiele czynników m.in. finansowych (zaangażowanie prywatnego kapitału) i geopolitycznych (kształtowanie się stosunków między Chinami i USA).
(World Grain, maj 2024 r.)
